Door Frank Huysmans
Een plek voor dialoog tussen wetenschappers aan beide zijden van het IJzeren Gordijn: dat moest het Inter-University Centre (IUC) worden. In 1972 werd het opgericht in Dubrovnik, de ‘Parel van de Adriatische Zee’. Joegoslavië was uitermate geschikt als land van vestiging. Het was communistisch, maar geen onderdeel van het Warschaupact, het ‘Oostblok’. Onder maarschalk Tito, leider van de partizanen die als overwinnaars uit de Tweede Wereldoorlog waren gekomen, had het zich afgezet tegen Stalins Sovjet-Unie. Tito werd in 1961 zelfs de eerste voorzitter van de Beweging van Niet-Gebonden Landen, een groep van landen die onafhankelijk wensten te blijven in de Koude Oorlog en verder alle andere vormen van kolonialisme en imperialisme afwezen.
Voor Oost en West was Joegoslavië daardoor een neutrale bestemming waarnaar je relatief probleemloos kon afreizen. Het IUC werd als intellectuele vrijhaven een succes. Met de dreiging van een kernoorlog in de vroege jaren tachtig waren er meer dan 250 universiteiten aan gelieerd. Het mag dan ook behoorlijk ironisch heten dat juist dit instituut, gewijd aan dialoog en wederzijds begrip als het was, slachtoffer werd van het uiteenvallen van het gastland. Letterlijk: op 6 december 1991 troffen granaten het gebouw. Het brandde uit, met inbegrip van de bibliotheek, waarvan de collectie dertigduizend banden telde. Het instituutsarchief bleef wonderwel intact.
Met steun van de vele vrienden die het IUC had gemaakt kon het gebouw nog tijdens de oorlogsjaren weer worden opgebouwd en deels heropend. Dit jaar viert het centrum zijn vijftigste verjaardag. Tijdens een conferentie in september kon ik van de toenmalige verwoesting van het gebouw – en van de stad, een derde van het historische centrum lag in puin – weinig meer terugvinden.
Dubrovnik is allang weer de prachtige middeleeuwse vestingstad met paleizen, kloosters, havens en forten. Eeuwenlang was het een zelfstandige stadstaat, de republiek Ragusa, die vele pogingen tot onderwerping wist af te slaan en als handelsstad tot grote bloei kwam. Deze geschiedenis verklaart waarom jaarlijks honderdduizenden bezoekers zich door de straatjes en steegjes van de stad persen – zij het wederom op een behoorlijk ironische manier. Van 2011 tot 2019 was de Adriatische Parel het decor van scènes die zich afspeelden in de stad King’s Landing uit de televisieserie Game of Thrones. Producenten van de Amerikaanse abonneezender HBO kwamen, zagen de stadsmuren en wisten: hier gaan we het doen.
De serie werd een internationale hit. Sindsdien trekt Dubrovnik drommen toeristen die door het decor van de fictieve veldslagen willen lopen, al dan niet met een gids. Ook kunnen ze meevaren op de houten schepen uit de serie en de stad zelf vanaf zee belegeren. En natuurlijk vertrekken ze niet zonder shirt, koffiebeker of een van de andere Game of Thrones Official Licensed Souvenirs. Weersta je als stad zo veel aanvallen op je soevereiniteit, koloniseren ze je geschiedenis.
Frank Huysmans is bijzonder hoogleraar Information Society aan de UvA en zelfstandig onderzoeker en adviseur bij WareKennis.
Deze bijdrage komt uit het digitale magazine IP #7-2022. Klik op de onderstaande button om het hele nummer te lezen.
