Door: Eric Sieverts
Vorige maand had ik het al even over fact-checking. Dat had niet te maken met de NOS-baas die deze zomer beweerde dat ‘feiten toch niet bestaan’. Heftige reacties dwongen hem toen tot nuancering, maar ik geloof niet dat het journaal intussen fact-checkers in huis heeft. Nee, mijn opmerking vorige maand hield verband met partijprogramma’s en verkiezingen. Verkiezingen waarvan u intussen allang de uitslag kent, maar ik bij het schrijven van deze column nog niet. Ik moet het ergens op een Grieks eilandje zien te achterhalen; maar dergelijke factfinding zal ook daar niet moeilijk meer zijn.
Verkiezingen geven kennelijk extra aanleiding tot fact-checking. Niet alleen hier, maar ook in de VS. Misschien dat het daar nog wel meer nodig is dan hier, want wat daar in verkiezingstijd voor onzin wordt uitgekraamd, zowel over als door kandidaten, is meer dan een zinnig mens kan weerleggen. Toch schijnt daar een soort revolutie plaats te vinden, waarbij de pers de taak van waarheidsvinding gelukkig weer op zich neemt. Men spreekt in dit verband al van ‘post-truth politics’. In The Atlantic stond 29 augustus bijvoorbeeld een stuk onder de titel ‘Bit by Bit It Takes Shape: Media Evolution for the “Post-Truth” Age’. En de site van Poynter (een instituut voor journalistiek) vroeg zich een dag later naar aanleiding van de Republikeinse conventie af: ‘Did the media just enter age of “post-truth politics” with Paul Ryan speech?’
Nu bestond in Amerika in bepaalde kringen altijd al een cultuur om feiten te controleren. De site van Factcheck.org staat voortdurend vol met claims die als ‘false’ worden afgedaan. Naar voorbeeld daarvan was de Tilburgse journalistiekopleiding in 2008 ook begonnen zijn studenten allerlei beweringen te laten uitzoeken, onder de naam FHJ-Factcheck. Hoewel ik er de laatste tijd niets meer over gehoord had, blijkt fhjfactcheck.wordpress.com buiten de hogeschoolvakantie nog altijd aardig actief. Toch werd fact-checking pas echt mainstream toen ook hier de kranten zich ermee gingen bemoeien. Eerst gratis krant De Pers met zijn Pinokkio-rubriek. Hoe langer de neus, hoe minder waar. En na opheffing daarvan nam NRC Next dat idee over met ‘Next.checkt’. En sinds kort is er nu ook www.factcheck.nl en treden checkers zelfs bij tv-debatten op.
Maar moeten we dit alleen aan de journalistiek overlaten? Factchecking is een kerncompetentie van informatiespecialisten (waar onderzoeksjournalisten trouwens ook toe behoren). Die kunnen goed zoeken, kunnen bronnen op betrouwbaarheid beoordelen en kunnen zo feiten van fabels scheiden. Laten IP’ers zich daar dus ook op profileren, want goed zoeken is nog altijd een vak. Of, zoals onze Belgische collega Rosemie onlangs twitterde: ‘Ondanks alle tools blijvend nood aan searchers: methodisch, sterk gestructureerde detectives en analisten’. Dat is precies wat je voor fact-checking nodig hebt. En eigenlijk mag je fact-checkers dan zelfs wel REsearchers noemen.
Eric Sieverts is redacteur van InformatieProfessional en freelance docent en adviseur.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 10 / 2012. Het gehele nummer kun je hier lezen