Bezwaren rond de inzet van nieuwe technologie kunnen veelal worden weggenomen door de knelpunten en kansen vooraf open te bespreken met alle belanghebbenden. De in Nederland ontwikkelde Aanpak Begeleidingsethiek om hierover gericht het gesprek te kunnen voeren, wordt de komende tijd landelijk uitgerold.
Doel van de Aanpak Begeleidingsethiek is het op gang brengen van een maatschappelijke dialoog over dit thema, dat sinds de toeslagenaffaire volop in de belangstelling staat. Want hoe voorkom je een nieuwe toeslagenaffaire terwijl je wel algoritmes wilt gebruiken? Mogen mensen naar wie een monteur onderweg is op een kaartje zien waar het busje rijdt? En zo’n zorgrobot voor ouderen ziet er leuk uit, maar voorziet deze ook echt in hun zorgbehoeften?
Technologische veranderingen volgen elkaar snel op en zijn steeds meer verweven met ons leven. Dat zorgt voor dilemma’s die uitgroeien tot echte problemen als je ze niet tijdig opmerkt. Daarvoor is een dialoog nodig tussen de mensen die te maken hebben met een nieuwe technologische toepassing.
Cases met ethische impact
Met de Aanpak Begeleidingsethiek worden doelgericht discussies opgezocht die leven onder gebruikers en andere betrokkenen, waarna de knelpunten in kaart worden gebracht als basis voor het uiteindelijke doel: handelingsperspectief bieden; opties om de problemen op te lossen. Deze ‘doe-dialogen’ zijn ontwikkeld door ECP, Platform voor de InformatieSamenleving en het Platform Ethiek en Digitalisering. De methodiek is in twee jaar ontstaan: daarvoor zijn ruim vijftig sessies gedaan in bijvoorbeeld de zorg, bij de politie, gemeenten en provincies. In bijna alle gevallen is er ‘ethische impact’ geweest. De verslagen zijn meestal openbaar en in dat geval te vinden op begeleidingsethiek.nl/cases.
Manifest Ethiek en Digitalisering
Het Platform Ethiek en Digitalisering, voorgezeten door Daniël Tijink, medeontwikkelaar van de Aanpak Begeleidingsethiek en binnen ECP hoofdverantwoordelijk voor onder meer ethiek, en Peter-Paul Verbeek, hoogleraar filosofie en ethiek en sinds kort rector magnificus van de Universiteit van Amsterdam (UvA), heeft daarvoor het Manifest Ethiek en Digitalisering. Hoe maken we onze digitale samenleving samen beter? uitgebracht. Het platform wil namelijk de komende tijd dit soort doe-dialogen overal gaan voeren waar toepassing van technologie vragen oproept. ‘Hierdoor ontstaat een maatschappijbrede dialoog over ethiek en digitalisering waar nu zo’n behoefte aan is’, aldus het platform. De leden van het platform zorgen ervoor dat de output van al die sessies uit de verschillende sectoren onder de aandacht komt van nationale beleidsmakers en bestuurders.
‘Mens en techniek zijn met elkaar verweven. Het gaat dan ook niet om de vraag óf we techniek gebruiken, maar om hóe we die inzetten op een ethische wijze, op een manier die mens en maatschappij ten goede komt’, zegt Tijink. ‘Die vraag kan alleen worden beantwoord door de mensen die te maken hebben met die nieuwe technologie: van professional tot burger en van beleidsmedewerker tot ICT’er.’