Willen bibliotheken overleven, dan moeten de komende jaren twee zaken hun aandacht hebben, vindt Jos Damen. Met aan de ene kant van het spectrum: digitale bibliotheektoepassingen en aan de andere kant: speciale en lokale collecties – en vaak een combinatie hiervan. In de zesde aflevering van een serie combinatiebesprekingen schenkt Damen aandacht aan mobiele techniek in bibliotheken en het gebouw van de Utrechtse universitaire binnenstadsbibliotheek.
Door: Jos Damen
In 2004 verhuisde de Utrechtse universiteitsbibliotheek uit het centrum naar de Uithof aan de oostrand van de stad. De nieuwe bibliotheek was direct populair als studieplaats. Digitale bibliotheken zijn belangrijk, maar onderzoekers en studenten blijven de weg vinden naar fysieke vestigingen als plek om te studeren, elkaar te ontmoeten en tastbare schatten te raadplegen.
Omdat de rechten- en de letterenfaculteit in de binnenstad blijven, besloot de Universiteit Utrecht om de wat sleets geworden binnenstadsbibliotheek uit te breiden en op te knappen. Dat gebeurde in twee fasen. De verbouwing van het Wittevrouwencomplex begon in 2009, de REBO-bibliotheek (rechten et cetera) werd in 2012 geïntegreerd. Dat leverde bij elkaar na de verbouwing 750 studieplaatsen en 13,5 kilometer boeken op.
Wit
Het boek Pateo omnibus rept over de Utrechtse binnenstadsbibliotheek als het tijnse titel nauwelijks te lezen. Gelukkig is het motto ook bij de ingang van de UB Binnenstad in steen aangebracht: Pateo omnibus, ut quam plurimis prosim. Ofwel: Ik ben open voor iedereen, zodat ik zoveel mogelijk mensen van nut kan zijn. (‘Iedereen’ is relatief: na 17 uur en in het weekend is legitimatie verplicht.) Het boek is niet alleen geschreven voor geïnteresseerden in architectuur en bibliotheekgeschiedenis, maar ook voor wie meer wil weten over de geschiedenis van Utrecht.
Louis Bonaparte
Als stadsbibliotheek bestond de bibliotheek al sinds 1584 op het Janskerkhof en sinds de stichting van de Universiteit Utrecht (1636) als universitaire bibliotheek. De gebouwen Drift 25-31 en het Wittevrouwencomplex bevatten ooit onder meer een paleis voor koning Louis Bonaparte (1811), gebouwd door J.D. Zocher, sinds 1820 de Utrechtse UB en tot 1968 het Utrechts Archief. Bij de laatste verbouwing werd het paviljoen op het binnenplein, gebouwd in 1975, verwijderd. Het hele pand werd grondig onder handen genomen en in 2009 als nieuw opgeleverd. Na inhuizing van de rechtenbibliotheek in het gerestaureerde Wittevrouwencomplex werd in september 2012 de UB Binnenstad door Yvonne van Rooy geopend. Grosfeld van der Velde Architecten mag in dit Engelstalige boek zijn prachtwerk showen.
Mobieltjes & bibliotheken
Behalve stenen hebben bibliotheken ook bits nodig: digitale inhoud. In deze tijd betekent dat voor nieuwe en jonge gebruikers vooral dat ze de bibliotheek met mobiele technologie benaderen. Een aardig boek is een recent werk dat is samengesteld door Ally en Needham. Het is uiteraard ook beschikbaar als ebook. Deze weerslag van de derde conferentie over mobile libraries (M-libraries) in Brisbane in 2011 verscheen pas onlangs: Transforming libraries with mobile technology. Nederlandse bibliotheken en leveranciers van bibliotheeksystemen lijken nauwelijks oog te hebben voor de revolutie die zich onder hun gebruikers voltrekt: grote delen van de informatie die ze aanbieden is nauwelijks geschikt voor gebruik via mobieltjes en tablets. In dit boek zijn inspirerende voorbeelden te vinden van nieuwe ontwikkelingen. De technieken worden soms binnen de bibliotheek ontwikkeld, maar ook vaak daarbuiten. En de vernieuwing komt uit verrassende landen: Ierland, Zuid-Afrika, China, India, Iran en Australië.
Apps & attitudes
Drie thema’s komen aan bod: de ontwikkeling van mobiele diensten, mensen en vaardigheden en de focus op technologie. Enkele aansprekende voorbeelden uit het boek zijn het inzetten van mobiele telefoons bij de overdracht van gezondheidsinformatie, apps and attitudes (Queensland University of Technology), de bibliotheek in de broekzak (UTS Library, Australië) en de iPad als instructiemodule. De National Library of China ontwikkelt zelf apps voor haar gebruikers, in India zet men in op mobile learning en M-repositories, met cursusmateriaal en research papers.
Ook al kennen de 21 hoofdstukken van M-libraries 3 weinig samenhang, als losse bouwstenen voor de toekomst zijn ze zeer interessant. Op naar de vijfde conferentie voor M-libraries, eind september in Athabasca (Canada).
M-libraries 3. Transforming libraries with mobile technology | Ed. by Mohammed Ally & Gill Needham | London: Facet Publishing London | 2012 | ISBN 9781856047760 | € 70 | 256 blz. | Waardering: ●●●○○
‘Pateo omnibus, ut quam plurimis prosim’. University Library City Centre | Utrecht | 2012 | Ook als online versie: issuu.com/flowdesign/docs/flow_ubu_binnenstad | 68 blz. | Waardering:●●●○○
Jos Damen is hoofd van bibliotheek en IT bij het AfrikaStudiecentrum in Leiden.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 5 / 2013. Het gehele nummer kun je hier lezen