De jury van de Victorine van Schaick Prijs heeft drie initiatieven op het gebied van informatie en data beloond met een Victorine, waaronder de Victorine van Schaick Penning voor de publicatie De Librije van Enkhuizen: geschiedenis en catalogus. Ook in de prijzen vielen het project ‘Dekolonisatie en een inclusievere bibliotheek’ en de evaluatie van het Algoritmeregister.
Jaarlijks onderscheidt het Victorine van Schaick Fonds publicaties, initiatieven en scripties in het bibliotheek- en informatiedomein. Dit jaar zijn er, tijdens het jaarcongres van beroepsvereniging KNVI in Ermelo, drie Victorines uitgereikt.
Publicatieprijs (Victorine van Schaick Penning, 2.500 euro)
De Victorine van Schaickpenning ging naar de publicatie De Librije van Enkhuizen: geschiedenis en catalogus, van Daphne Wouts (catalogiseerder oude en bijzondere gedrukte werken, Universiteit Leiden). Het boek, gepubliceerd in 2025 door Amsterdam University Press, is gebaseerd op haar proefschrift verdedigd aan de Leidse universiteit in 2023. In deze historische studie beschrijft de auteur hoe een theologische bibliotheek zich heeft ontwikkeld tot een moderne stadsbibliotheek. Ze gaat in op de geschiedenis van de Librije vanaf de zestiende tot de twintigste eeuw en richt haar aandacht niet alleen op de rijke wetenschappelijke collectie van de Librije, maar ook op de Librije als sociale voorziening, kennisinstituut en statussymbool van de stad.
‘Met haar casestudy over de Librije in Enkhuizen laat Wouts zien dat bibliotheken een product van hun eigen tijd zijn. Het boek is waardevol voor het vakgebied omdat elke vakgenoot niet alleen de moderne ontwikkelingen moet volgen, maar ook de geschiedenis van het eigen vakgebied moet kennen. De betekenis van stadsbibliotheken in het verleden leert ons de toekomstige rol van bibliotheken in steden te bepalen en vorm te geven aan deze bibliotheken. Met veel waardering en met groot genoegen reiken we daarom de Victorine van Schaickprijs voor de beste publicatie van 2025 uit aan Daphne Wouts’, aldus de jury.
Initiatiefprijs (2.000 euro)
De prijs voor het beste initiatief ging naar het project ‘Dekolonisatie en een inclusievere bibliotheek’ van de Vrije Universiteit Amsterdam; de prijs werd uitgereikt aan Michèle Meijer (collectiespecialist en faculty liaison voor Religie, Theologie en Filosofie) en Esther Nijland (metadataspecialist), verbonden aan de universiteitsbibliotheek van de VU. De prijs heeft betrekking op de manier waarop het team waarvan beiden deel uitmaken, een praktische invulling heeft gegeven aan het streven naar dekolonisatie van de collectie.
Innovatie is een middel tot een doel. In de context van de themacollectie Dekolonisatie ziet de jury dit terug. Die collectie moet namelijk bijdragen aan hogere doelen: het vergroten van bewustzijn rond de gevolgen van kolonialisme en het realiseren van een inclusievere bibliotheekomgeving. Voor de maatschappelijke relevantie van dit initiatief heeft de jury grote waardering. ‘Want deze organisatie heeft het besef dat bibliotheken kunnen bijdragen aan dekolonisatie vertaald naar praktische maatregelen. Zoals de aanpak van inclusievere beschrijvingen van bibliotheekmaterialen.’ De jury spreekt de hoop uit dat deze innovatieve praktijk veel navolging in de bibliotheeksector zal krijgen.
Scriptieprijs (1.500 euro)
Eind 2022 lanceerde de Nederlandse overheid het Algoritmeregister, waarin organisaties kunnen vastleggen welke algoritmes ze gebruiken, met welk doel, en wat de risico’s en beperkingen ervan zijn. Dit vanuit de gedachte dat met deze vorm van transparantie de grondrechten van burgers worden gewaarborgd. Zij kunnen hiermee de overheid immers controleren en zo nodig tot verantwoording roepen. Maar klopt dit wel? Dat vroeg Barbora Wenzlova zich af in de masterscriptie die ze schreef ter afsluiting van de opleiding Cultural Data & AI aan de UvA. Haar conclusie is dat voor werkelijke transparantie het register op een aantal punten moet worden verbeterd, zoals de definiëring en classificatie van risico’ en het instellen van kwaliteitscontroles en -garanties, en ook moet de vrijwillige registratie volgens haar worden vervangen door een verplichting. Zonder deze verbeteringen loopt het Algoritmeregister het risico om te vervallen tot een ethisch theater, iets waarmee de overheid haar goede intenties tentoon kan spreiden, maar enkel en alleen voor de bühne functioneert.
Wenzlova heeft hiermee een belangrijke scriptie geschreven die een groter publiek verdient, stelt de jury. ‘Want hoe taai de materie op het eerste gezicht ook lijkt (haar scriptie is, en dat moet ook gezegd, allesbehalve makkelijk leesbaar), de realiteit is dat we onderzoekers als Wenzlova nodig hebben om deze vorm van onderzoek onafhankelijk en kritisch uit te voeren. In deze tijd waarin niet alleen onze democratie onder druk staat, maar ook openlijk wordt getwijfeld aan het maatschappelijke nut van geesteswetenschappen, moeten we scripties als deze koesteren.’
Wenzlova is inmiddels werkzaam als compliance expert bij fintechbedrijf Riverty. Haar scriptie ‘Beyond Disclosure: Evaluating Algorithmic Transparency in the Dutch Algorithm Register’ is hier te lezen of te downloaden.
Er werd dit jaar bij de Victorines geen eervolle vermelding toegekend.
