Door de grote macht van Big Techbedrijven als Amazon, Apple, Alphabet, Meta en Microsoft rijst de vraag wie deze spelers verantwoordelijk houdt. Alexandra Schwinges (Universiteit van Amsterdam) onderzocht de rol van de nieuwsmedia hierin en concludeert dat het in dit digitale tijdperk cruciaal is dat de journalistiek zijn rol als waakhond vernieuwt.
Schwinges keek in hoeverre en op welke manier nieuwsmedia Big Tech ter verantwoording roepen. Ze onderzocht hoe journalisten, lobbyisten en het publiek de rol van nieuwsmedia als waakhond zien en ervaren. Ook analyseerde ze de nieuwsaandacht voor Big Tech.
Het publiek blijkt hoge verwachtingen te hebben van de waakhondfunctie van nieuwsmedia, maar vindt tegelijkertijd dat die verwachting vaak niet wordt waargemaakt. Dit hangt samen met verminderd vertrouwen in de nieuwsmedia. Journalisten erkennen hun rol, maar geven aan dat ze in de praktijk beperkt worden door afhankelijkheden van deskundige bronnen, complexe materie en redactionele prioriteiten.
Kritische houding
Schwinges: ‘Voor journalisten is het moeilijk. De meesten van hen zijn geen technologisch experts, maar dat moeten ze wel worden om hun rol als waakhond goed te kunnen vervullen. Tegelijkertijd zijn er veel beleidsaspecten waar ze kennis van moeten hebben.’
Nieuwsberichtgeving over Big Tech wordt vaak gedreven door de actualiteit en gaat over specifieke gebeurtenissen, concludeert Schwinges. ‘Een structurele, kritische houding is er minder. Er is wel discussie en kritiek, maar vooral in heel specifieke kring. Bijvoorbeeld in en rond Brussel. Het publiek wordt er buiten gelaten en is daardoor grotendeels op zichzelf aangewezen om hun weg te vinden in de huidige digitale tijd.’
Publieke belang
De techbedrijven weten bovendien handig gebruik te maken van nieuwsberichtgeving door zichzelf neer te zetten als behartigers van het publieke belang, wat hun imago versterkt en hen een stem geeft in het maatschappelijke debat. Ze framen hun rol in de samenleving met een ‘social license to operate’ door steeds te benadrukken op welke manieren ze de maatschappij helpen.
Nieuwsmedia moeten hun rol als waakhond vernieuwen, door kritisch te rapporteren en publieke verantwoording af te dwingen, zegt Schwinges. ‘Alleen op die manier kunnen ze hun legitimiteit als “vierde macht” behouden. Er moet een “software-update” van de journalistiek komen, met meer ruimte en aandacht voor datajournalistiek.’
Schwinges promoveert op vrijdag 9 mei aan de Universiteit van Amsterdam.
Schwinges promoveert op vrijdag 9 mei aan de Universiteit van Amsterdam.