Op de eerste van deze maand vond de negentiende Ketelaarlezing plaats. In een tweegesprek vertelde voormalig archivaris van de Verenigde Staten David Ferriero over de dozen van Trump, belangrijke gebeurtenissen in zijn loopbaan en zijn visie op informatie en archief.
Hij ging halverwege dit jaar met pensioen als tiende ‘Archivist of the United States’. Obama stelde hem in 2009 aan – de eerste bibliothecaris die landsarchivaris werd. Ertussenin kreeg David Ferriero te maken met vier jaar Trump. Het is een onderwerp dat al snel aan de orde komt tijdens het gesprek dat Alexander van den Berg (adviseur Informatievoorziening bij de gemeente Overbetuwe) met Ferriero heeft in het kader van de Ketelaarlezing 2022. Elke week waren er wel incidenten waarmee de Presidential Records Act werd overtreden, blikt Ferriero terug. Documenten die men meenam en niet terugbracht, dozen met ‘classified information’ – 24 stuks – die ‘zoekraakten’ en verstopte toiletten in het Witte Huis omdat president Trump er graag papieren doorheen spoelde.
De archivaris heeft in dat soort situaties geen mandaat om in te grijpen. ‘Dus heb ik het op een gegeven moment overgedragen aan het Department of Justice. Ik wist niet of er iets mee zou worden gedaan – tot ik in het nieuws de inval van de FBI in Mar-a-Lago voorbij zag komen.’ Het bracht wereldwijd een schok teweeg, maar het wierp tegelijk nieuw licht op de rol van de archivaris en het belang van de rechtsstaat; ook een overheid moet zich aan de wet houden. ‘Er is gelukkig een onderzoek gestart, en een groot deel van het ontvreemde archief is inmiddels teruggekomen, maar “it’s not over yet”.’
Open Government Initiative
De belangrijkste reden voor Ferriero om archivaris van de VS te worden was het Open Government Initiative van president Obama, vertelt hij, en dat de National Archives and Records Administration (NARA) hierin een actieve rol zou hebben. Het initiatief is ‘an effort to create an unprecedented level of openness in government’. De drie pijlers ervan zijn transparantie, samenwerking en actieve betrokkenheid van het publiek. Ferriero vertaalde deze uitgangspunten naar de praktijk, en zo ontstond het Citizen Archivist program, een grootschalig vrijwilligersproject om archieven te taggen (labelen) en te transcriberen (overschrijven). Het begon als een experiment, maar door mond-tot-mondreclame en communicatie over het project over de inzet van de vrijwilligers werd het een succes.
Inclusieve beschrijvingen
De NARA is een (politiek) neutrale organisatie, maar ook in de VS zijn de archieven zelf dat vaak niet, net zomin als de beschrijvingen. Om dit probleem te tackelen zocht de NARA wederom de samenwerking met het publiek. Eerst met de Afro-Amerikaanse en daarna met de Puerto Ricaanse gemeenschap. Gezamenlijk hebben ze onderzoek gedaan naar het taalgebruik in archieven gerelateerd aan deze gemeenschappen en de beschrijvingen van deze archieven inclusief gemaakt. ‘Een zeer controversieel project tijdens de vorige regering,’ aldus Ferriero, ‘omdat het werd afgeschilderd als het “veranderen van de archieven”, waar dat project helemaal niet over ging.’
Belang van technologie
Gevraagd naar wat er nodig is voor een modern archief is Ferriero duidelijk: ‘Technologie! Studenten zoeken vrijwel alleen nog maar online naar informatie, dus digitaliseer en publiceer die informatie. Ik heb lang genoeg in deze branche gezeten om te weten dat luisteren naar de gebruikers de juiste keuze is.’ Tegelijk is technologie ook de grootste uitdaging, met name de financiering ervan, en het overtuigen van de portefeuillehouders dat technologie geen eenmalige investering is, maar een vaste kostenpost. ‘De cio moet je beste vriend zijn.’ Wat Ferriero verder benadrukt is het directe contact van de archivaris met het publiek, bijvoorbeeld met de bezoekers in de studiezaal. ‘Stel ze vragen over hun onderzoek, waar ze hun informatie vandaan halen en wat wij als archief kunnen doen om hen te helpen.’
> De hele lezing kun je hier bekijken.
> De vorige Ketelaarlezing was van Renske Leijten, SP-Kamerlid en lid van de Parlementaire Onderzoekscommissie Kinderopvangtoeslag (POK), over de toeslagenaffaire. Meer hierover lees je in IP #9-2021.
De Ketelaarlezing is in 2002 door het Nationaal Archief geïntroduceerd bij het vertrek van prof. dr. Eric Ketelaar uit de Rijksarchiefdienst, met als doel de dialoog tussen archief en maatschappij te stimuleren. Als algemene rijksarchivaris (1989-1997) en in diverse andere functies heeft Ketelaar zich ingezet voor de modernisering, professionalisering en versterking van de Nederlandse archiefsector.
Deze bijdrage komt uit het digitale magazine IP #9-2022. Klik op de onderstaande button om het hele nummer te lezen.
