Door Stichting VOGIN
De spanning tussen transparantie en veiligheid levert lastige dilemma’s op. Aan de ene kant is vertrouwen een kwestie van openheid. Wie een ander vertrouwt deelt informatie, en tegelijk is het delen van informatie een teken van vertrouwen. In goed vertrouwen of blind vertrouwen: dat degene die de informatie verzamelt zorgvuldig omgaat met de macht die een informatiepositie oplevert, is voorwaarde voor een samenleving die wil uitgaan van goede intenties. Dat de overheid dit uit principe zou moeten doen en met concreet gedrag zou moeten laten zien, is mogelijk een van de redenen waarom de schok zo groot is als het tegendeel blijkt. ‘Zo hadden we het niet bedoeld’, aldus de bedremmelde reactie van beslissers die de desastreuze gevolgen van hun eigen informatiebeleid niet hebben voorzien.
Ondertekening intentieverklaring
De informatiehuishouding van het rijk moet op orde zijn, en dat het de overheid ernst is, wordt duidelijk door concrete acties. Zo wordt half september een stap gezet met de ondertekening van een intentieverklaring tussen rijksoverheid en verschillende partijen die opleiden voor het informatievak. ‘Om inzage te kunnen geven in het handelen van de overheid is het van essentieel belang dat alle informatiebronnen vindbaar, toegankelijk, geordend en doorzoekbaar zijn. Bij Doc-Direkt werken informatieprofessionals aan het ordenen, beschikbaar maken en doorzoeken van informatieprocessen van het rijk. Het op orde brengen en houden van de informatiehuishouding is een grote uitdaging binnen de rijksoverheid, evenals het voldoen aan nieuwe behoeften en het oplossen van structurele vraagstukken. […] Goed informatiemanagement zorgt ervoor dat informatie toegankelijk, beschikbaar en leesbaar is, voor nu en voor de generaties na ons’, zo valt te lezen op de site van Doc-Direkt.
Goed geschoolde informatiespecialisten
Een verfrissend geluid met concrete stappen die de burger moed geven in de nasleep van affaires waarin gebrek aan betrouwbare informatie bij overheids- en uitvoeringsorganisaties tot ongelukken leidde. Dat dit dus niet ‘vanzelf goed gaat’ door documenten simpelweg te uploaden in een DMS wordt erkend. En het besef dat goed geschoolde informatiespecialisten essentieel zijn voor het opruimen en op orde houden van het informatiehuis van de overheid leidt tot gerichte actie. Samen met de opleidingsinstellingen, die zowel bestaand als nieuw personeel moeten gaan opleiden, wordt serieus werk gemaakt van het inrichten van de informatiehuishouding volgens de principes van de Wet open overheid (Woo).
Opstappen Bert Hubert
Tegelijkertijd vindt in een andere hoek van het ‘rijksinformatiehuis’ intussen een heel andere verbouwing plaats. Het gaat om de Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma, zoals de wet volmondig heet. Daarin worden mogelijkheden gecreëerd om sneller bevoegdheden te gebruiken zonder dat een toezichthouder dat vooraf kan verbieden. ‘Het voorstel voorziet hierin en regelt voor enkele bevoegdheden een verschuiving in het stelsel van toezicht, van bindende toetsing vooraf naar bindend toezicht tijdens en na de inzet van een bevoegdheid.’ Actief concreet toestemming vragen voordat de overheidsdiensten data verzamelen wordt vervangen door toezicht achteraf. De veranderingen zijn voor Bert Hubert aanleiding om per direct op te stappen als lid van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Wat hem betreft slaat de balans tussen het veiligheidsbelang en de controleerbaarheid van overheidshandelen door naar de verkeerde kant.
Januskop
Dat herstel van vertrouwen begint met een open overheid die haar handelen inzichtelijk maakt, is het leidende principe van de Wet open overheid. Dus organiseren informatiespecialisten inzagemogelijkheden voor buitenstaanders – pottenkijkers zo je wilt. Woo-pottenkijkers als borging van de rechtsstaat, uitgenodigd en gefaciliteerd omdat transparantie leidt tot zorgvuldigheid. Aan de andere kant vertrekt een prominent lid van de commissie die toezicht moet houden op informatieverzameling door overheidsdiensten, en gaat hij actievoeren omdat de tijdelijke wet redeneert dat toezicht vooraf ongewenst is. TIB-pottenkijkers als staatsgevaar, omdat de verdediging van de rechtsstaat tegen onverlaten dat toezicht niet verdraagt?
Ziedaar de januskop van de informatievoorziening en veiligheid. Hoe dan ook: vanuit beide perspectieven bezien dekt het volgende citaat, afkomstig van de Woo-site, volkomen de lading: ‘Zo krijgt iedereen meer inzicht in het handelen van de overheid’ …
Stichting VOGIN informeert en organiseert voor professionals die zich bezighouden met toepassingen van data, informatie, kennis, content, internet en de cloud.
Deze bijdrage komt uit het digitale magazine IP #7-2022. Klik op de onderstaande button om het hele nummer te lezen.
