De iconen waarmee Nederlandse en Vlaamse gemeenten op straat iets willen duidelijk maken, worden niet door elke burger begrepen. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht. De helft van de onderzochte iconen bleek voor de ondervraagden onduidelijk. Vooral laagopgeleiden en mensen met een andere taalachtergrond dan het Nederlands hebben moeite om ze te begrijpen.
Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de Taalunie, met de gemeente Den Haag en de stad Gent als initiatiefnemers. Het sluit aan bij het algemene doel van de Nederlandse en Vlaamse overheid om begrijpelijk te communiceren.
Dat iconen niet automatisch simpeler zijn dan tekst, is een belangrijk inzicht, aldus onderzoeker Charlotte van Hooijdonk van Universiteit Utrecht. ‘We denken dat beelden altijd makkelijk te begrijpen zijn, maar dat is niet zo. Ook daarbij spelen conventies een rol. Die conventies moet je kennen, net als bij geschreven taal.’
Complexe beelden en afleidende details
Om inzicht te krijgen in het gebruik van gemeentelijke iconen en de begrijpelijkheid ervan analyseerden de onderzoekers zeventig iconen. Ook interviewden zij negen icoonontwerpers voerden zij een gebruikersonderzoek uit. Daarin legden ze twaalf iconen voor aan 116 Nederlandse en Vlaamse deelnemers. Een belangrijk deel van de onderzochte iconen had betrekking op de coronamaatregelen.
Iconen werden om verschillende redenen niet begrepen. Zo bleken veel instruerende (‘Blijf thuis bij klachten’) en verbiedende iconen (‘Vermijd drukte’) complex omdat ze uit meerdere onderdelen bestaan. Ook bevat een icoon soms details die afleiden van de eigenlijke betekenis, zoals kleurgebruik. Tot slot bleek dat ontwerpers verschillende uitgangspunten hanteren bij het maken van iconen, en dat de begrijpelijkheid van de beelden lang niet altijd wordt getest bij publiek.
Adviezen voor gemeenten en ontwerpers
De onderzoekers adviseren gemeenten en ontwerpers om in iconen zorgvuldig om te gaan met kleur en de huisstijl hierbij nooit leidend te laten zijn. Bovendien moeten ze opletten bij het gebruik van visueel afwijkende of opvallende elementen, omdat die de interpretatie van het icoon kunnen beïnvloeden. Ook is het belangrijk om de begrijpelijkheid van iconen vooraf te testen bij verschillende doelgroepen. Volgens de internationale standaardisatierichtlijnen moeten iconen die worden ingezet in de publieke ruimte gemiddeld 66% correct geïnterpreteerd worden. Uit de resultaten van het gebruikersonderzoek blijkt dat dit voor de geteste iconen nu niet geldt.
Talkshow
Volgens het onderzoek moet moet meer uniformiteit in het ontwerp van iconen komen. De betrokken Nederlandse en Vlaamse gemeenten en ontwerpers hebben de wens uitgesproken een gezamenlijke iconendatabank op te richten. Deze plannen worden besproken tijdens een talkshow op dinsdag 9 november in Den Haag. Gemeentelijke ambtenaren, ontwerpers, communicatieprofessionals en andere belanghebbenden uit Nederland en Vlaanderen worden uitgenodigd om hier fysiek of digitaal bij aanwezig te zijn. Meer informatie staat op de website van de Taalunie.