Wie op een website foto’s publiceert die al eerder elders op internet geplaatst zijn, maakt inbreuk op het auteursrecht van de fotograaf. Dat heeft het Europese Hof van Justitie onlangs bepaald. Inderdaad, je mag niet zomaar beeldmateriaal van het web overnemen en zonder toestemming gebruiken. Maar dat wist je al, toch?
Door: Raymond Snijders
Een van de grootste misverstanden over auteursrecht die ik bijna dagelijks tegenkom, is het idee dat je een foto op internet ‘gratis en voor niets’ voor jezelf kunt gebruiken. De achterliggende gedachte is dan dat de fotograaf de foto zelf online heeft gezet en dat je dan ‘vanzelfsprekend’ niet nog eens toestemming hoeft te vragen om die foto online te mogen gebruiken.
Zo werkt het auteursrecht echter niet. Auteursrecht geeft de maker van een werk het uitsluitend recht om dat werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Aldus artikel 1 van de Auteurswet. Dit betekent dat alleen de maker van een foto mag bepalen of die foto ergens gepubliceerd en gekopieerd mag worden. Voor elke openbaarmaking en voor elke kopieerhandeling moet hij of zij dus apart toestemming geven. In de praktijk blijkt het vaak anders opgevat te worden.
Geëscaleerd
Waarom houdt het Europese Hof zich met deze kwestie bezig? Een Duitse rechtszaak is geëscaleerd naar het hoogste Europese Hof om voor eens en altijd antwoord te geven op de vraag of er echt opnieuw toestemming nodig is om een foto van internet te hergebruiken.
Het zit zo: een leerlinge van een Duitse middelbare school vond op internet een foto van de Spaanse stad Cordoba. Deze gebruikte ze in een werkstuk en na afronding werd haar werk geüpload naar de website van de school.
De foto in kwestie was gemaakt door een professionele fotograaf die aan de website van een digitaal reismagazine een licentie had gegeven om de foto te mogen gebruiken. Hij ontdekte zijn foto op de website van de school en verzocht de school de foto te verwijderen en een schadevergoeding te betalen. Toen de onderwijsinstelling dit weigerde, kwam het voor de rechter.
De fotograaf bleek in zijn gelijk te staan. Toch ging de school tegen deze uitspraak in beroep. Ze vond dat de foto ‘openbaar’ op internet stond; bovendien waren er geen technische maatregelen genomen door de website om het downloaden ervan tegen te gaan.
Deze kwestie zorgde ervoor dat de hoogste rechtbank in Duitsland (het Bundesgerichtshof) zich ging focussen op de vraag of het opnieuw plaatsen van de foto ook een nieuwe openbaarmaking inhoudt. Of in de verwoording in de Europese auteursrechtrichtlijn: is het opnieuw publiceren van een foto die al op internet stond een nieuwe mededeling aan het publiek? Die vraag stelde het Bundesgerichtshof vervolgens aan het Europese Hof.
Nieuw publiek
De Europese auteursrechtrichtlijn kijkt naar twee aspecten als het gaat om het vaststellen of iets een mededeling aan een publiek is. Enerzijds moet het een handeling zijn die een werk verspreidt naar anderen en anderzijds moet die mededeling gericht zijn op een (nieuw) publiek.
Een foto online zetten zodat hij voor het publiek beschikbaar komt, is logischerwijs al een handeling. Wil er echter sprake zijn van een mededeling aan het publiek, dan moet dit ofwel een nieuwe verschijningsvorm zijn (digitaal versus een originele papieren versie bijvoorbeeld) dan wel gericht zijn op een nieuw publiek. Aangezien de foto op de reiswebsite een specifieke doelgroep heeft en de website van een school zich op een andere doelgroep richt, oordeelt het Europese Hof dat het wel degelijk een nieuwe mededeling is.
De maker bepaalt
Het uitgangspunt van het Europese auteursrecht is dat er een hoog beschermingsniveau geboden wordt aan de makers. Het Europese Hof van Justitie bevestigt met deze uitspraak dat een maker altijd zelf kan bepalen wie zijn of haar werk gebruikt. Het downloaden van een foto en het vervolgens weer uploaden ervan is dus echt een inbreuk. Ongeacht of je dat als gebruiker logisch vindt of niet.
Raymond Snijders is senior informatiebemiddelaar bij Hogeschool Windesheim
Deze bijdrage komt uit IP nr. 7 / 2018. Het gehele nummer kun je hier lezen.