De Commissie Juridische Zaken (JURI) van het Europees Parlement stemde net voor de zomer voor een tweetal controversiële artikelen in de nieuwe Europese Auteursrechtrichtlijn. Het Europees Parlement greep echter in en dwong een nieuwe algemene stemming in september af. Maar waarom?
Door: Raymond Snijders
In december 2015 kwam de Europese Commissie met haar eerste plannen voor een nieuwe Europese auteursrechtrichtlijn. Zij wilde onder andere de onderwijsexceptie verruimen, een nieuwe uitzondering voor Tekst en Datamining (TDM) introduceren en het mogelijk maken dat erfgoedinstellingen hun collecties kunnen digitaliseren.
Dat klonk allemaal heel positief. Toch? Totdat in september 2016 de eerste versie van de voorgestelde richtlijn werd gepresenteerd. Onmiddellijk ging alle aandacht uit naar een tweetal onderwerpen die zeer controversieel bleken te zijn.
Linken wordt link
In het voorstel voor de nieuwe richtlijn krijgen uitgevers een eigen auteursrecht op perspublicaties die ze online beschikbaar maken. Net zoals de auteurs dat ook hebben. Daarmee hebben de uitgevers het alleenrecht om perspublicaties openbaar te maken en te verspreiden. Wil je dus straks een (deel van een) nieuwsberichtje van een krantenuitgever delen met anderen? Dan heb je toestemming van die uitgever nodig – en moet je hiervoor een vergoeding betalen.
Gelukkig geldt dit niet voor het simpelweg linken naar een journalistieke publicatie. Toch biedt artikel 11 van de voorgestelde richtlijn, waarin dit specifieke onderdeel is beschreven, uitgevers nog altijd de mogelijkheid om concurrerende nieuwssites en platformen als Facebook en Google te verbieden om (samen met een kort tekstje) te linken naar nieuwsartikelen.
Nieuw is dit idee niet. In Spanje besloot de overheid een vergelijkbare wetgeving in te voeren. Nieuwsuitgevers werden gedwongen geld te gaan vragen aan Google voor het mogen gebruiken van fragmenten uit nieuwsartikelen. Als reactie sloot de zoekgigant Google News en zagen de Spaanse nieuwsuitgevers hun bezoekersaantallen kelderen. Duitse collega-uitgevers probeerden vervolgens met een eigen variant op de wetgeving Google te blokkeren – en ook zij zagen hun bezoekersaantallen fors dalen. De maatregel werd snel teruggedraaid.
Uploadfilter
Het zijn niet alleen de nieuwsuitgevers die extra beschermd worden in de nieuwe auteursrechtrichtlijn. Alle rechthebbenden moeten volgens de Europese Commissie extra beschermd worden aangezien iedereen zomaar hun auteursrechtelijk beschermde werken kan uploaden naar online platformen en diensten.
Op dit moment is het zo geregeld dat hostingproviders en platformeigenaren niet aansprakelijk zijn voor de content die door eindgebruikers op hun servers wordt geplaatst. Ze moeten wel een procedure hebben waarmee rechthebbenden onrechtmatig geüpload materiaal kunnen laten verwijderen maar de platformen hoeven niet vooraf te controleren wat voor content er online wordt gezet.
Artikel 13 van het voorstel maakt hostingproviders en platformeigenaren juist wel aansprakelijk. Platformen moeten volgens de nieuwe richtlijn gaan controleren of geüploade werken wel gepubliceerd mogen worden. Dat kan alleen geautomatiseerd worden met behulp van een filter zoals je dat nu bijvoorbeeld al bij YouTube hebt als je een video uploadt.
Het probleem met dit voorstel is dat het onmogelijk is om eenduidig vast te stellen of een werk geüpload mag worden. Als je gebruikmaakt van een uitzondering in de Auteurswet (voor bijvoorbeeld een parodie, voor onderwijs of als je een citaat wilt gebruiken), dan is dat wettelijk toegestaan. Maar een filter kan hier onmogelijk rekening mee houden.
Heftige gevolgen
Nadat de Commissie Juridische Zaken op 20 juni jl. instemde met beide artikelen in het wetsvoorstel, kwamen er zoveel negatieve reacties uit de Europese landen dat het onderwerp in een plenaire zitting van het Europees Parlement besproken werd op 5 juli. Besloten werd dat het volledige Parlement in september alsnog over de beide artikelen gaat discussiëren zodat de definitieve tekst nog kan worden aangepast.
Of alle Europese burgers straks te maken krijgen met uploadfilters voor online diensten, valt dus nog te bezien. Net als de mogelijkheid om bijvoorbeeld op social media te kunnen linken naar fragmenten van nieuwsberichten zonder in de juridische problemen te komen.
Raymond Snijders is senior informatiebemiddelaar bij Hogeschool Windesheim.
Deze bijdrage komt uit IP nr. 6 / 2018. Het gehele nummer kun je hier lezen.